Hoe lang werkt dexamfetamine bij ADHD?

Dexamfetamine, een veelgebruikt medicijn voor ADHD, heeft een significante invloed op het dagelijks leven van mensen met deze aandoening. Dit amfetamine werkt in op het centrale zenuwstelsel en helpt de concentratie te verbeteren en impulsiviteit te verminderen. Hoe lang dexamfetamine werkt, is een cruciale vraag voor patiënten en zorgverleners om de juiste behandeling te bepalen.

In dit artikel gaan we dieper in op de werking van dexamfetamine bij ADHD. We onderzoeken hoe lang de effecten aanhouden, bekijken de juiste dosering en het gebruik, en bespreken mogelijke bijwerkingen. Ook komen ervaringen van gebruikers aan bod, evenals de wisselwerking met andere stoffen zoals alcohol. Deze informatie helpt om een beter begrip te krijgen van dexamfetamine als behandeloptie voor ADHD.

Wat is dexamfetamine en hoe werkt het?

Dexamfetamine is een krachtig stimulerend middel dat wordt voorgeschreven voor de behandeling van ADHD (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) en narcolepsie. Het is een milde variant van amfetamine en chemisch sterk verwant aan de harddrug speed. Dexamfetamine staat bekend onder verschillende namen, waaronder Dexamfetaminesulfaat FNA, Amfexa en Tentin.

Werking van dexamfetamine

De werkzame stof dexamfetamine heeft een stimulerende invloed op het centrale zenuwstelsel. Het zorgt ervoor dat de aanmaak van twee belangrijke neurotransmitters in de hersenen, dopamine en noradrenaline, wordt gestimuleerd. Deze neurotransmitters blijven langer actief in de hersenen voordat ze worden afgebroken.

Mensen met ADHD hebben van nature een lager niveau aan dopamine en noradrenaline dan mensen zonder ADHD. Dit veroorzaakt problemen met het bewaren van aandacht en focus, het onderdrukken van impulsen en het onder controle houden van hun eigen gedrag. Door de toename van dopamine en noradrenaline helpt dexamfetamine deze symptomen te verminderen.

Het is belangrijk om te begrijpen dat dexamfetamine ADHD niet geneest, maar de symptomen onderdrukt. Gebruikers ervaren minder last van rusteloosheid en hyperactiviteit en zijn beter in staat om zich te concentreren en te focussen.

Indicaties voor gebruik

Dexamfetamine wordt voornamelijk voorgeschreven als onderdeel van een uitgebreid behandelprogramma voor ADHD bij kinderen en adolescenten van 6 tot 17 jaar. Het wordt meestal overwogen wanneer de respons op eerdere behandeling met methylfenidaat klinisch ontoereikend bleek.

Voor volwassenen met ADHD wordt dexamfetamine in toenemende mate voorgeschreven, hoewel het gebruik bij deze groep minder gebruikelijk is. Dit komt doordat volwassenen meer last kunnen hebben van mogelijke bijwerkingen, zoals een verhoogde bloeddruk en psychische klachten als angst en depressie.

Het is cruciaal om te benadrukken dat dexamfetamine niet voor alle personen met ADHD geschikt is. De beslissing om dit medicijn te gebruiken moet gebaseerd zijn op een grondige beoordeling van de ernst en de chroniciteit van de symptomen, in relatie tot de leeftijd van de patiënt en de kans op misbruik.

Beschikbare vormen

Dexamfetamine is alleen op recept verkrijgbaar en kan uitsluitend worden voorgeschreven door psychiaters. Het middel is beschikbaar in tabletvorm, waarbij de meeste tabletten een breukstreep hebben en indien nodig gedeeld kunnen worden in geval van slikproblemen.

Er bestaan verschillende soorten medicatie die worden gebruikt bij het onderdrukken van ADHD-symptomen. Naast dexamfetamine zijn er andere opties zoals Adderall, Concerta en Ritalin. Adderall, dat vooral in de Verenigde Staten veel gebruikt wordt, is een samenstelling van meerdere subtypen amfetaminen, waaronder dexamfetamine.

Concerta en Ritalin bevatten een andere werkzame stof, methylfenidaat, maar hebben vergelijkbare effecten als dexamfetamine. Het verschil zit in de manier waarop ze werken: waar dexamfetamine de aanmaak van dopamine en noradrenaline stimuleert, beperken Concerta en Ritalin de heropname van deze neurotransmitters.

Het is belangrijk om op te merken dat er zowel kortwerkende als langwerkende varianten van deze medicijnen bestaan. Langwerkende medicatie heeft vaak de voorkeur omdat het minder vaak ingenomen hoeft te worden, meestal slechts één tot twee keer per dag. Dit kan het gemak van gebruik voor patiënten vergroten en de therapietrouw verbeteren.

Hoe lang werkt dexamfetamine?

De werkingsduur van dexamfetamine bij ADHD varieert afhankelijk van verschillende factoren. Over het algemeen begint het medicijn 30 minuten tot 2 uur na inname te werken, en het effect houdt meestal 4 tot 8 uur aan ¹. Het is belangrijk om te begrijpen dat de werkingsduur kan verschillen tussen volwassenen en kinderen, en dat er factoren zijn die de effectiviteit van het medicijn kunnen beïnvloeden.

Werkingsduur bij volwassenen

Bij volwassenen met ADHD kan de werkingsduur van dexamfetamine korter zijn dan bij kinderen. In sommige gevallen houdt het effect slechts 3 tot 4 uur aan ¹. Dit betekent dat volwassenen mogelijk meerdere doses per dag nodig hebben om hun symptomen onder controle te houden. Kortwerkend dexamfetamine heeft bij volwassenen doorgaans een werkingsduur van 4 tot 5 uur ².

Om de problemen van gebrekkige therapietrouw en rebound-effecten te verminderen, zijn er langwerkende preparaten ontwikkeld. Deze hebben een verlengde afgifte en kunnen 6 tot 12 uur werkzaam zijn. In de Verenigde Staten zijn verschillende van deze langwerkende amfetaminepreparaten beschikbaar, waaronder capsules met verlengde afgifte (werkingsduur 6-8 uur), gemengde amfetaminezouten (10-12 uur), en lisdexamfetamine(12-14 uur) .

Werkingsduur bij kinderen

Bij kinderen en adolescenten tussen 6 en 17 jaar, voor wie dexamfetamine voornamelijk wordt voorgeschreven, houdt het effect meestal 4 tot 8 uur aan ¹. Dit betekent dat kinderen vaak twee doses per dag nodig hebben om hun symptomen gedurende de schooldag en in de vroege avond onder controle te houden.

Het is belangrijk om op te merken dat de werkingsduur kan variëren van kind tot kind. Sommige kinderen kunnen langer profijt hebben van een enkele dosis, terwijl anderen mogelijk een aanvullende dosis nodig hebben om de effecten gedurende de dag te behouden.

Factoren die de werkingsduur beïnvloeden

Verschillende factoren kunnen invloed hebben op hoe lang dexamfetamine werkt:

1. Dosering: De hoeveelheid dexamfetamine die wordt ingenomen, kan de werkingsduur beïnvloeden. Een hogere dosis kan leiden tot een langere werkingsduur, maar dit moet altijd in overleg met een arts worden bepaald.
2. Metabolisme: Individuele verschillen in stofwisseling kunnen de snelheid waarmee het lichaam het medicijn verwerkt beïnvloeden.
3. Leeftijd: Zoals eerder vermeld, kan de werkingsduur bij volwassenen korter zijn dan bij kinderen.
4. Voeding: Het innemen van dexamfetamine met of zonder voedsel kan de absorptie en daarmee de werkingsduur beïnvloeden.
5. Andere medicatie: Wisselwerkingen met andere geneesmiddelen kunnen de effectiviteit en werkingsduur van dexamfetamine beïnvloeden.
6. Tolerantie: Bij langdurig gebruik kan het lichaam wennen aan het medicijn, wat de werkingsduur kan verkorten.

Het is belangrijk om regelmatig de effectiviteit van de behandeling te evalueren. Na ongeveer vier weken kan samen met de behandelaar worden bepaald wat het effect van dexamfetamine is op de ADHD-klachten . Vaak nemen de symptomen af naarmate men ouder wordt, daarom wordt (half)jaarlijks besproken of het nodig is om door te gaan met het innemen van dexamfetamine .

In sommige gevallen kan de arts innamepauzes aanraden van een of meer weken. Dit biedt de mogelijkheid om te beoordelen of het medicijn nog nodig is, of dat de persoon (bijvoorbeeld door gedragstherapie) inmiddels beter kan omgaan met ADHD ¹.

Het is cruciaal om te onthouden dat dexamfetamine ADHD niet geneest, maar de symptomen onderdrukt. De werkingsduur en effectiviteit kunnen per persoon verschillen, en het is essentieel om de behandeling altijd onder begeleiding van een arts te laten plaatsvinden.

Dosering en gebruik van dexamfetamine

De juiste dosering van dexamfetamine is cruciaal voor een effectieve behandeling van ADHD. Het is belangrijk om te begrijpen dat de optimale dosering per persoon kan verschillen en wordt bepaald door verschillende factoren, waaronder de ernst van de symptomen en de individuele respons op het medicijn.

Aanbevolen dosering voor volwassenen

Voor volwassenen met ADHD wordt doorgaans gestart met een lage dosis die geleidelijk wordt verhoogd. De gebruikelijke startdosering is 30 mg eenmaal per dag ’s ochtends, maar in sommige gevallen kan ook met 20 mg per dag worden begonnen ¹. Indien nodig kan de dosis wekelijks worden verhoogd in stappen van 10 of 20 mg. De maximale dagelijkse dosis die is onderzocht, bedraagt 70 mg.

De gemiddelde dagdosering voor volwassenen ligt meestal tussen de 15 en 40 mg ². In de praktijk komen de meeste patiënten uit onder een totale dosering van 80 mg per dag, hoewel de maximale dosering voor volwassenen niet exact is vastgesteld. Het is belangrijk om op te merken dat bij ouderen de klaring van dexamfetamine verminderd kan zijn, waardoor dosisaanpassing nodig kan zijn ¹.

Aanbevolen dosering voor kinderen

Voor kinderen vanaf 6 jaar wordt dexamfetamine vaak voorgeschreven als onderdeel van een uitgebreid behandelprogramma voor ADHD, vooral wanneer de respons op een eerdere behandeling met methylfenidaat ontoereikend bleek . De startdosering voor kinderen is doorgaans lager dan die voor volwassenen.

Volgens het Kinderformularium is de aanbevolen startdosering voor kinderen van 3 tot 18 jaar 0,15 mg/kg/dag, verdeeld over twee doses . De onderhoudsdosering kan wekelijks worden verhoogd met 2,5-5 mg/dag op geleide van het klinisch beeld, tot een onderhoudsdosering van 0,15 – 0,5 mg/kg/dag in twee doses. De maximale dosering is 1 mg/kg/dag, maar niet hoger dan 40 mg/dag.

Het is belangrijk om op te merken dat de behandeling regelmatig moet worden geëvalueerd, vooral bij langdurig gebruik. Ten minste eenmaal per jaar, bij voorkeur tijdens een schoolvakantie, moet het nut van de behandeling worden herbeoordeeld door middel van proefperioden zonder medicatie ¹.

Tijdstippen van inname

De timing van de inname van dexamfetamine is cruciaal voor een optimaal effect en om mogelijke bijwerkingen te minimaliseren. Voor de meeste mensen wordt aanbevolen om de medicatie ’s ochtends in te nemen, direct na het opstaan . Als een tweede dosis nodig is, wordt deze meestal rond het middaguur ingenomen, bij voorkeur niet later dan 16:00 uur om slaapproblemen te voorkomen .

Bij het gebruik van kortwerkende preparaten is het belangrijk om rekening te houden met het optreden van rebound-effecten wanneer de medicatie uitwerkt ². Daarom is een strikt regelmatige inname van de medicatie aangewezen. Voor sommige patiënten kan een langwerkend preparaat, zoals lisdexamfetamine, een betere optie zijn, omdat dit gedurende 12-14 uur werkzaam kan zijn ¹.

Het is belangrijk om de medicatie consequent in te nemen en niet te laat op de dag, om slaapproblemen te voorkomen. Als een dosis wordt vergeten, kan de inname de volgende dag worden hervat. Het wordt afgeraden om een gemiste dosis in de namiddag of avond in te halen ¹.

Bij het instellen van de juiste dosering en innameschema is geduld en nauwkeurige monitoring essentieel. Het kan enkele weken tot maanden duren voordat de optimale dosering is gevonden. Gedurende deze periode is regelmatig overleg met de behandelend arts belangrijk om de effectiviteit te beoordelen en eventuele bijwerkingen te bespreken.

Het is cruciaal om te benadrukken dat dexamfetamine alleen op voorschrift van een arts mag worden gebruikt en dat de dosering niet op eigen initiatief mag worden aangepast. Regelmatige evaluatie van de behandeling, inclusief mogelijke proefperioden zonder medicatie, is van belang om de langetermijneffectiviteit en veiligheid te waarborgen.

Conclusie

Dexamfetamine speelt een belangrijke rol bij de behandeling van ADHD. Het heeft een aanzienlijke invloed op de symptomen van deze aandoening door de concentratie te verbeteren en impulsiviteit te verminderen. De werkingsduur varieert, maar ligt meestal tussen 4 en 8 uur, afhankelijk van factoren zoals leeftijd, dosering en individuele verschillen in stofwisseling. Om de beste resultaten te behalen, is het cruciaal om de juiste dosering en innameschema te vinden.

Hoewel dexamfetamine effectief kan zijn bij het onderdrukken van ADHD-symptomen, is het geen wondermiddel. Het is slechts één onderdeel van een uitgebreid behandelplan. Regelmatige evaluatie van de behandeling is essentieel om de langetermijneffectiviteit en veiligheid te waarborgen. Door de juiste aanpak kunnen mensen met ADHD hun symptomen beter beheersen en hun kwaliteit van leven verbeteren.

FAQs

1. Hoe lang blijft dexamfetamine werkzaam?
   Dexamfetamine tabletten en capsules beginnen te werken binnen 1 tot 2 uur na inname en de werking duurt ongeveer 4 tot 8 uur. Het wordt aanbevolen om dexamfetamine 2 of 3 keer per dag te gebruiken en de laatste dosis niet later dan 4 uur ’s middags in te nemen.
2. Wat is de invloed van dexamfetamine op ADHD?
   Dexamfetamine geneest ADHD niet, maar helpt de symptomen te onderdrukken. Gebruikers ervaren minder rusteloosheid en hyperactiviteit en kunnen zich beter focussen en concentreren.
3. Wat is het rebound-effect van dexamfetamine?
   Het rebound-effect van dexamfetamine kan bijwerkingen zoals droge mond, hartkloppingen en nervositeit omvatten. Deze bijwerkingen worden ook vermeld in de bijsluiter.
4. Is dexamfetamine effectiever dan methylfenidaat?
   Dexamfetamine heeft een gemiddeld groter effect dan methylfenidaat. In België is dexamfetamine niet commercieel verkrijgbaar en moet het voorgeschreven worden als dexamfetaminesulfaat, waarbij een apotheker het in capsules moet bereiden.

Referenties

[1] – https://www.serviceapotheek.nl/postma/medicijn/dexamfetamine
[2] – https://www.zorginstituutnederland.nl/binaries/zinl/documenten/rapport/2016/03/31/dexamfetamine-sulfaat-amfexa-bij-adhd/Dexamfetamine+sulfaat+%28Amfexa%29+bij+ADHD.pdf